GOPR GRUPA JURAJSKA

Początki

Góry, wieki temu ówcześnie żyjący ludzie uważali za twierdze bogów, miejsca niedostępne dla przeciętnych śmiertelników. Rzeczywiście pionowe ściany, strome, piarżyste żleby wydawały się nie do przejścia, a do tego przez większość roku wijące się między turniami mgły, wiatr chichoczący w konarach drzew, łoskot niszczycielskich lawin śnieżnych, porażenia piorunem na graniach, czyli wszystko to, co było niewytłumaczalne i przerażające - mogło kojarzyć się ówczesnym, z zemstą duchów, wiedźm i wilkołaków, zazdrosnych o swe tajemnice. Z górami wiązano tysiące niesamowitych legend, podań i baśni. Nic więc dziwnego, że w ten niegościnny świat, groźny i nieznany teren, nikt nie zapuszczał się, nikt, kogo nie zmuszała do tego konieczność.

Góry od prehistorycznych czasów były tylko przeszkodą, utrudnieniem w podróży. Słynny wódz kartagiński Hannibal, atakujący Rzymian obejściem poprzez Alpy - stracił tam większość swych wojowników i bojowych słoni. Natomiast udana wyprawa polskiego króla Jana Sobieskiego przez góry, zaskoczyła oblegających Wiedeń Turków, którzy nie sądzili, że odsiecz może przyjść z tego kierunku.

W chwilach pokoju, w owych czasach przez góry przechodzili w jedynie ci, którzy musieli, a więc pielgrzymi, posłowie, posłańcy i karawany kupieckie (bowiem przez alpejskie przełęcze i Karpaty biegł szlak solny i bursztynowy). Czasem z kryjówek w ostępach górskich korzystali uciekinierzy, chroniący się przed prześladowaniami religijnymi (przykładem protestancka wieś Wisła), a także banici i przestępcy (np. wieś Wołosate w Bieszczadach). Z czasem dopiero w niektórych dolinach u podnóży gór osiedlały się wędrujące dotąd ludy pasterskie (Wołosi), ale to miało miejsce dopiero ok. XVII w. Góry swą surowością terenu i klimatu nie zachęcały do bytowania, z drugiej strony swą tajemniczością niektórych przyciągały.

I tutaj już nie daleki czas, kiedy w góry weszli naukowcy, odkrywcy, geolodzy, przyrodnicy, a w ślad za nimi ciekawi wszystkiego pierwsi turyści.

Jednakże, i ci, którzy przed wiekami z szaleńczą odwagą ryzykowali naruszenie spokoju bogów, jak i pierwsi zdobywcy górskich przestrzeni, nie obeznani z górskimi niebezpieczeństwami, a i ci, nam współcześni, powiedzmy nieco niefrasobliwi, lekkomyślni czy nierozważni oraz gór i ich "pułapek" nie znający, nie potrafili zrozumieć, że góry mają swoje surowe prawa, a podstawowym jest trudno przewidywalna zmienność warunków, że w góry można iść i nie wrócić, że można zamarznąć w górach w sierpniowej zadymce śnieżnej, że można doznać zimową porą w kotle śnieżnym udaru cieplnego, że można utonąć w pionowej ścianie skalnej w potokach wody spadającej żlebami podczas ulewnego deszczu, że można zostać porwanym i zaduszonym przez pojawiającą się znienacka lawinę, ze można zabłądzić we mgle, że śmiertelnym upadkiem może zakończyć się źle wybrana, podcięta ścieżka, że na dużej wysokości szybciej umiera się z wychłodzenia i wyczerpania. Tak więc w owych czasach (jak i dziś) śmierć w górach zbierała obfite żniwo. Były wypadki, potrzebna była pomoc.

W tej sytuacji w 962 roku n.e. pewien bogaty człowiek z Mentony, którego najbliżsi wraz z całą karawaną kupiecką zginęli w lawinie, postanowił zmienić swoje życie i nieść ratunek ludziom w górach. W tym celu ufundował budowę w Alpach dwóch klasztorów - gościńców, osadzając w nich zakon Augustianów, sam też został zakonnikiem, przyjmując imię Bernarda. Dzisiaj każdy chodzący po górach wie, że Św. Bernard jest patronem alpinistów i podróżnych oraz ratowników.

Klasztory wzniesione wówczas na dwóch sąsiednich przełęczach alpejskich na wysokości 2.473m npm i 2.158m. npm (zwane dziś: Grand i Petit Saint-Bernard, czyli: Wielki i Mały Św. Bernard), stały na szlakach karawan: jeden na szlaku z Francji do Włoch, a drugi ze Szwajcarii do Włoch.

Rzym już wtedy dla wielu był celem podróży. Reguła klasztorna zakonu określała obowiązki zakonników: "przeprowadzić bezpiecznie ludzi przez góry, udzielić schronienia i pomocy potrzebującym, szukać zagubionych, ratować wszystkich podróżnych, bez względu na cel ich wędrówki".

Było to pierwsze w dziejach ludzkości górskie pogotowie ratunkowe w sensie grupy ludzi specjalnie w tym celu powołanych, zorganizowanych i wyszkolonych.

Sens istnienia klasztorów – jakby pierwszych stacji dzisiejszego pogotowia górskiego, który potwierdziło życie, spowodował lawinowy ich rozwój. Powstały następne tego typu klasztory: Saint Gotthard, Splugen, Mont Genevre w Alpach oraz Saint Christine w Pirenejach. W XVIIIw. przełęcz św.Bernarda przekraczało rocznie ok. 15.000 ludzi. W ciągu roku tamże, notowano ok.5 osób zaginionych, na skutek lawin czy zabłądzenia. Gdyby nie ofiarna, pełna poświęcenia służba mnichów - tych ofiar mogłoby być tysiące. Ze swymi słynnymi psami bernardynami, szkolonymi w znajdowaniu ludzi – gdy tylko warunki pogodowe pogarszały się wychodzili na przełęcz, naprzeciw wędrowcom. W starych księgach klasztornych są częste zapiski o poszukiwaniu zaginionych. Wielu w śnieżnych zadymkach odnaleźli, wyczerpanych, przemarzniętych uratowali, przeprowadzając w bezpieczne miejsce, dając schronienie w gościńcach. Ratowanie życia ludzkiego było ich dobrowolnie przyjętym obowiązkiem, więc pomoc niesiono bez wyjątku każdemu - i bogatemu księciu i ściganemu przez prawo zbójnikowi.. Przy wypełnianiu tej misji wielu samych zakonników straciło życie.

Ta pierwsza na świecie organizacja ratownictwa górskiego była ugruntowana na zasadach dobrowolności i pełnego poświęcenia jej członków - tradycja ta ożywia do dziś górskie organizacje ratownicze.

W okresie średniowiecza książę Sabaudii utworzył w Alpach Francuskich pierwszą świecką organizację ratowniczą. Stanowiły ją grupy ludzi zwolnionych ze służby wojskowej w tym celu, by zimą nieśli pomoc podróżnym, jako przewodnicy górscy i (w dzisiejszym pojęciu) ratownicy.

Nazywano ich "żołnierzami śniegu".

Z biegiem lat zmieniło się zapotrzebowanie społeczne i charakter ratownictwa w górach. Osady ludzkie zbliżyły się znacznie do podnóża gór. Przez ważniejsze przełęcze komunikacyjne przeprowadzono dobre drogi. W górach powstały gościńce wyposażone w telefony, za pomocą których można było, będąc w dolinie, dowiedzieć się o dobrych lub złych warunkach panujących na przełęczy. Zmienili się też ludzie przemierzający bezdroża górskie. Pojawił się turystarozumiany w sensie znaczeniowym, jako człowiek zapuszczający się w góry w celach estetycznych czy poznawczych. Po pierwszych śmiałkach, którzy pioniersko przecierali turystyczne szlaki, poszli niemal masowo następni. Z czasem już nie wystarczyło niektórym samo wędrowanie. Turysta, pokonujący z pobudek sportowych trudne ściany (skalne czy lodowe), niedostępne nawet dla miejscowych górali - został nazwany alpinistą. Człowiek zjeżdżający dla emocji ze zboczy górskich na "przywiązanych do stóp" dwóch deskach - został nazwany narciarzem. Ruch sportowo - turystyczny w górach dynamicznie się rozwijał. Mnożyły się niespotykane dotąd wypadki.

Przed ratownictwem górskim stanęły nowe zadania.

W końcu XIX wieku liczne powstające stowarzyszenia alpejskie wybudowały szereg schronisk, szlaków, dróg i ścieżek.Turystyka stała się masowa. Na szlakach turystycznych pojawiły się tysiące ambitnych, lecz niedoświadczonych turystów. Wypadki stawały się coraz częstsze. Przed stowarzyszeniami alpejskimi stanęły nowe problemy: Zająć się one musiały sprawą bezpieczeństwa turysty przez zorganizowanie przewodnictwa górskiego, zaopatrzenie schronisk w apteczki i sprzęt transportowy. Na kursach przewodnickich wprowadzano szkolenie z zakresu pierwszej pomocy, a do obowiązków przewodnika dodano obowiązek ratowania turysty w rejonie jego działalności.

Były to jednak środki niewystarczające, gdyż poważniejszą akcję ratowniczą w górach jest w stanie wykonać w sposób sprawny i skuteczny jedynie zorganizowana i dobrze wyszkolona oraz odpowiednio wyposażona grupa ludzi. Niestety, organizacja pomocy w nieszczęśliwych wypadkach pozostawiona była nadal partnerom lub krewnym ofiary. Musieli oni zbierać przewodników, tragarzy, myśliwych, drwali, kłusowników czy pasterzy i przy ich pomocy przeprowadzać poszukiwania lub transport ofiar górskiego wypadku. W społeczności coraz silniej kiełkowała potrzeba stworzenia ram dla organizacji ratowniczej. Różne środowiska podejmowały różne próby.

W Austrii w 1984 roku wprowadzono sygnały ratunkowe, pomysłu angielskiego alpinisty Dente'a /jest to 6 "błysków" na minutę/, obowiązujące po dziś dzień we wszystkich górach świata. Nie chodzi tu wyłącznie o „błyski” – jest to sześć znaków dźwiękowych lub wizualnych przekazywanych w odstępach 10 sekundowych (czyli przez okres 1 minuty), następnie minutowa przerwa i powtórzenie sygnałów, w odpowiedzi których spodziewać się można 3 sygnałów zwrotnych, nadawanych w czasie 1 minuty, co 20 sekund, a oznaczających „odebrałem twoje wzywanie pomocy – czekaj, pomoc nadejdzie”.

Pierwsze organizacje

W 1896 roku w Austrii utworzono pierwszą nowożytną organizację ratunkową w górach i nadano jej początkowo nazwę: "Stowarzyszenie Zielonego Krzyża". Szybko powstają pierwsze lokalne posterunki i grupy ratunkowe. O Statut tej organizacji zwracają się inne organizacje alpejskie ze Szwajcarii, Francji i Niemiec. Od 1950 roku Osterreich Bergrettungdienst jest związkiem górskich okręgowych służb ratowniczych. Odznaka służbowa ma zielony krzyż i szarotkę.

W 1897 roku we Francji utworzono analogiczną organizację ratunkową "Sauveteurs Volontaires du Saleve" z siedzibą w Collognes. W 1919 roku powstaje podobna organizacja ratownicza w Chamonix. Potem z inicjatywy różnych stowarzyszeń alpejskich i turystycznych powstają w różnych rejonach kolejne grupy ratownicze. Dla ujednolicenia form ratowniczych i uporządkowania spraw organizacyjnych tych służb w 1945r. utworzona zostaje Francuska Federacja Górska. Teraz ratownictwo staje się służbą państwową podległą Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Akcje ratunkowe są płatne. Symbolem jest czerwony krzyż.

W 1902 roku w Szwajcarii Schweizer Alpen-Club zajął się organizacją ratownictwa górskiego na swoim terenie. W głównych alpejskich dolinach organizują punkty i stacje ratunkowe. W dużych ośrodkach narciarskich działają organizacje ratownicze finansowane przez kolejki linowe i wyciągi narciarskie oraz władze gminne. Odpłatność za akcje ratunkowe i transport pokrywa poszkodowany. Odznaka ratownicza nosi symbol białego krzyża.

29.X.1909 roku Namiestnictwo Galicyjskie CK Austrii we Lwowie (formalnie Polski nie było wówczas na mapie Europy), zarejestrowało czwartą na świecie, a pierwszą poza alpejską organizację ratowniczą - Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Przyczyniła się do tej decyzji niewątpliwie śmierć w lawinie Mieczysława Karłowicza – kompozytora, znanego i docenianego na dworze cesarskim. Zalegalizowano w ten sposób wcześniejsze działania ratownicze w Tatrach drużyny, zwanej Strażą Ratunkową i opublikowany już w 1907r. przez Karłowicza i Zaruskiego projekt założenia Pogotowia Górskiego. Pierwszym Naczelnikiem tej organizacji był Mariusz Zaruski – generał, żeglarz, taternik, narciarz; jego zastępcą „Król przewodników tatrzańskich” Klimek Bachleda. Blacha ratownicza nosi symbol Błękitnego Krzyża ze srebrną kosówką.